دشت لار در تاریخ 15/05/1394

با سلام

در تاریخ پنج شنبه 15/05/1394 برای یک سفر یکروزه به اطراف تهران دشت لار را انتخاب کردم.

ویژگی این منطقه محافظت شده تجربه 4 فصل در یک شبانه روز است !

عکس های این سفر به همراه اطلاعات کاربردی در مورد دشت لار در زیر آمده است :

دشت لار یا لار در کوهپایهٔ قله دماوند واقع شده که در تقسیمات کشوری بخش شمالی و شمال شرقی آن در استان مازندران و بخش جنوبی و جنوب غربی آن در لواسانات شهرستان شمیران استان تهران می باشد. دشت لار از شمال به کوههای شهرستان نور مازندران از شرق و شمال شرق به کوه دماوند، از جنوب شرق به ایرا ، شهرستان دماوند و پلور مازندران از جنوب به افجه و امامه و لواسان بزرگ و از غرب به خاتون بارگاه و گرمابدر کشیده شده‌است. عنوان دشت لار در سال ۵۴ به عنوان پارک ملی لار تبدیل شد. وسعت لار در حدود ۷۳۵۰۰ هکتار است. از سال ۶۱ طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده اداره می‌شود و از سال ۷۰ بعضی از مناطق آن برای شکار و تیراندازی ممنوع اعلام گردید. مختصات منطقه حفاظت شده لار ۵۴/۳۵ عرض شمالی و ۳۳/۵۱ طول شرقی است.

کوه لار در همسایگی خاوری این دشت، بخشی از ارتفاعات البرز مرکزی است. رشته شمالی پس از تشکیل گردنه کهو (سفید آب) در شمال قریه گرمابدر از توابع رودبار قصران به دو رشته شمال غربی و جنوب شرقی منشعب می‌شود که بخش شمال غربی آن با تشکیل قلل تخت خرس و سه سنگ، در جهت غرب امتداد می‌یابد و قله عظیم دماوند را پدید می‌آورد. بخش جنوب شرقی آن نیز پس از امتداد در دشت لار، قلل معروف هفت سران را به وجود می‌آورد. بخش جنوبی این کوه‌ها که همان خط الرأس اصلی است، در جنوب دشت لار امتداد دارد و پس از تشکیل قلل مهرچال، آتشکده، ریزان، سیاه چال و ماز در جهت شمال شرقی به کوه‌های خنسک و شادکوه متصل می‌شود.^[۱]

رود لار پس از سدلار در پلور به هراز می پیوندد. بخشی از آب سد لار از راه تونل آب بر کلان به تهران فرستاده می شود.

تاریخچه لار

لار در ادوار تاریخی جزئی از ناحیه تاریخی قصران از توابع ری به حساب می آمده است که در کتب تاریخی مکررا از آن با نام لار قصران یاد شده است.

·         اولیا الله آملی در تاریخ رویان در ذکر واقعه امیر مسعود سربدار نوشته است : (...امیر مسعود از آنجا به ضرورت مراجعت کرده ، بی توقف روی به حد مازندران نهاد و با پادشاه طغاتیمور جنگ پیوست... و ظغاتیمور از آنجا(مازندران) گریخته ، تابستان به لار قصران پناه برد...).

·         ظهیرالدین مرعشی در تاریخ طبرستان در ذکر بنیانگذار مسجد جامع کهنه ی آمل که مسجد طشته زنان میگفتند ذکر کرده است : ( آنچه به صحت مقرون است، آنست که شخصی مالکی مذهب آن مسجد را ساخته است و نبیره های بانی آن بنا هنوز در لار قصران می باشند ) که این مطلب را رابینو نویسنده کتاب مازندران و استرآباد عینا از زبان ظهرالدین مرعشی بیان کرده است.

·         صاحب مرات البلدان در باب لار چنین نوشته است : ارغون خان از شاهان ایلخانی که پس از سلطان احمد تگودار از سال ۶۸۳ تا سال ۶۹۰ هجری بر چهار بالش سلطنت تکیه داشت در موضع لار کوشکی مجلل جهت خویش پی افکنده بود. وی در باب قصران داخل (علیا) که لار در آن واقع است چنین آورده است : «قصران علیا همین لواسانات را می‌ گویند که از گردنه قوچک طرف شمال جلگه تهران که شخص سرازیر شد از رودخانه جاجرود عبور نموده سمت شمال این رودخانه اول بلوک لواسانست که بدو لواسان تقسیم شده: لواسان بزرگ و لواسان کوچک و این لواسانات را حالا هم قصران علیا می‌گویند.»

·         کلاویخو رئیس تشریفات سلطنتی اسپانیا که به سفارت به دربار تیمور لنگ می رفت در سفرنامهء خویش از میزبان و اردوگاه وی در لار بدین صورت یاد کرده است : (... نام این امیر میزبان ما سلیمان میرزا بود که یکی از مقربترین درگاه تیمور بود و قدرتی عظیم داشت. محل اردوگاه وی در مرغزاری دره ای در میان کوه های بلند و لخت قرار داشت . این محل که در آن فصل یعنی تابستان بسیار زیبا و شادی بخش بود ، کوه لار نامیده میشود. اردوگاه امیر مرکب بود از سه چهار چادر . وی یکی از دامادهای تیمور بود...).

·         حسین کریمان در کتاب قصران در باب لار چنین آورده است : لار به حساب لواسان کوچک است و مرتع مهم و وسیعی است که در شمال شرقی قصران در دامنه و جنوب غربی کوه دماوند واقع است و به سبب ارتفاع زیاد (۳ هزار متر از سطح دریا) و برف فراوان و سرمای شدیدی که دارد آبادی آن کم است لکن مراتع وسیع دارد.

·         ابن اسفندیار در کتاب تاریخ تبرستان به سال 613 هجری می نویسد : و مازندران محدث است به حکم آنکه مازندران بحد مغربست و به مازندران پادشاهی بود چون رستم زال آنجا شد او را بکشت. منسوب این ولایت را موز اندرون گفتند بسبب آنکه موز نام کوهیست از حد گیلان کشیده تا به لار و قصران که موز کوه گویند همچنین تا بجاجرم .^[۲]

موقیت جغرافیایی و راه‌ها

دسترسی و ورود به پارک ملی لار از سه مسیر ماشین رو صورت می‌گیرد:

مسیر اول ، از طریق منطقه لواسان بزرگ (گردنه ایرا) می‌باشد. این مسیر از روستای ایرا تا پاسگاه محیط بانی قوشخانه (ورودی جنوبی پارک ملی لار) امتداد می‌یابد.روستای ایرا، به وسیله راه آسفالته، از یک سو با شهر رودهن و از یک سو با جاجرود (از مسیر سد لتیان) و از دو مسیر دیگر به شهر لواسان مرتبط است. رسیدن به روستای ایرا پس از خروج از لواسان با عبور از برگ جهانو نیکنام ده و یا از مسیر جاجرود با عبور از کنار سد لتیان و گذر از نیکنامده و انشعاب از روستای کلان به سادگی میسر می‌شود.

·         مسیر دوم، از جاده آبعلی (تهران به سمت آمل) در داخل شهر پلور منشعب می‌شود. این مسیر از سه راهی پلور تا پست ورودی پاسگاه محیط بانی دلیچای (ورودی شرقی پارک ملی لار) امتداد یافته و دسترسی به پارک ملی لار را از طریق جاده آسفالته، ممکن می‌سازد.

·         مسیر سوم از طریق روستای گرمابدر شهرستان شمیرانات در نزدیکی فشم است که به غرب پارک ملی لار دسترسی دارد و بیشتر مورد استفاده دامداران بومی و عشایر قرار می‌گرفته‌است.عبور از این مسیر نیاز به اخذ مجوز از پاسگاه شکاربانی گرمابدر دارد.

مسیرهای کوهستانی مالرو که راه های باستانی لار قصران در مسیر ری به سمت طبرستان هستند :

·         علاوه بر سه مسیر یادشده یک مسیر مالرو از طریق روستای افجهء لواسان کوچک به سوی پارک ملی لار موجود است که در طول مسیر از تفرجگاه دشت هویج افجه لواسان گذشته و در ادامه از راه مالرو به گردنه افجه بشم رسیده و از آنجا به دشت لار کوچک که به اصطلاح محلی به آن لار خشک یا قُلقُلک میگویند میرسد که یکی از شاخه های فرعی رودخانه لار نیز از این دشت میگذرد و سپس از آنجا بعد از عبور از رودخانه و دشت لار خشک و رشته کوه میانی به کوه کافر راه و دشت لار بزرگ که اصطلاحا به آن مرغسر یا مرغزار گویند؛ میرسد. این مسیر قدیمی ترین راه دسترسی به لار است که دامداران افجه از دیرباز تا کنون از آن استفاده میکردند. فاصله افجه تا لار خشکه(لار کوچک) هشت کیلومتر و تا مرغسر (لار بزرگ) هجده کیلومتر است.

·         مسیری صعب العبور از روستای امامه لواسانات وجود دارد که بومیان مرتع دار و دامدار این روستا جهت دسترسی به لار از آن استفاده میکنند.

سد لار

این سد در مرز استان مازندران و تهران واقع است و جزو پارک ملی لار نیست و در استان مازندران قرار دارد. سد لار در سال 1330 مطالعات سد آغاز گردید و در سال 1353 عملیات احداث آن شروع و در سال 1361 به بهره برداری رسید. موقعیت سد : این سد بر روی رودخانه «لار» با سطح حوزه آبریزی به مساحت 675 کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالانه به میزان481 میلیون مترمکعب در استان مازندران و در فاصله 75 کیلومتری تهران و 100 کیلومتری آمل قرار دارد اهداف احداث : تامین آب کشاورزی با سطح زیر کشت 90 هزارهکتار، تامین آب شرب تهران و انتقال آب به میزان 140 میلیون مترمکعب به نیروگاه کلان جهت تولید متوسط سالانه150000 مگاوات ساعت انرژی برق – آبی برای کمک به شبکه سراسری